Według danych Światowej Organizacji Zdrowia na świecie z powodu nadużywania alkoholu, co roku umiera ponad 3,5 miliona osób. Picie alkoholu działa szkodliwie niemal na wszystkie tkanki i narządy organizmu. Szkodliwe używanie alkoholu jest bezpośrednią lub pośrednią przyczyną 200 chorób i zaburzeń. Alkohol stopniowo i długotrwale uszkadza organizm w sferze fizycznej i psychicznej.
Fizyczne konsekwencje nadużywania alkoholu
Układ odpornościowy
Już nawet niewielkie dawki alkoholu mogą mieć wpływ na układ odpornościowy. Osoby pijące alkohol częściej zapadają na nowotwory. U tych którzy wypijają około 1 litra piwa dziennie trzykrotnie wzrasta ryzyko zapadnięcia na nowotwór jamy ustnej. U kobiet, które wypijają 0,25 litra dziennie znacząco wzrasta ryzyko zapadnięcia na raka piersi. Ponadto osoby uzależnione od alkoholu, na skutek obniżonej odporności częściej chorują na gruźlice, zapalenie płuc, zapalenie otrzewnej. Częściej też są narażone na infekcję i przeziębienia.
Serce i układ krwionośny
W związku z nadużywaniem alkoholu wiele osób doświadcza problemów z układem krwionośnym i sercem. Pod wpływem spożywania alkoholu pękają naczynka krwionośne tworząc pajączki na skórze. Prowadzi to nabrzmienia i zaczerwienia skóry na twarzy. Bardzo często dochodzi do nabrzmienia nosa, to znaczy powstania pijackiego nosa. Ponadto wiele osób nadużywających alkohol cierpi na nadciśnienie tętnicze, co często prowadzi do wylewu krwi do mózgu bądź do zawału serca. Nadużywanie alkoholu prowadzi także do osłabienia kurczliwości mięśnia sercowego, co powoduje niewydolność krążenia.
Trzustka
Nadużywanie alkoholu bardzo niekorzystnie wpływa na trzustkę, co powoduje obniżenie tolerancji na alkohol i tłuste potrawy oraz zwiększa ryzyko cukrzycy. Wielu alkoholików doznaje zapalenia trzustki. Jest to bardzo niebezpieczny stan zagrażający życiu. Objawia się silnymi bólami brzucha i gwałtownymi wymiotami. Najbardziej jednak niebezpiecznym, dotyczącym trzustki, powikłaniem spowodowanym nadużywaniem alkoholu jest rak tego organu. Jest on trudno wykrywalny i w 95% przypadków prowadzi do zgonu.
Układ pokarmowy
Alkohol uszkadza cały układ pokarmowy. W początkowym odcinku prowadzi do zapalenia błony śluzowej przełyku. Nadużywanie alkoholu prowadzi nawet do powstania żylaków w przełyku. Naczynia żylne są wówczas szerokie i przepełnione krwią, łatwo pękają, co powoduje niebezpieczne krwawienie. Uzależnienie od alkoholu może też prowadzić do raka przełyku, potęgowane jeszcze przez palenie papierosów.
Kolejnym elementem przewodu pokarmowego uszkodzonym przez nadużywanie alkoholu jest żołądek. Dokonuje się to poprzez osłabienia przez etanol bariery chroniącej żołądek przed kwasami i enzymami potrzebnymi do trawienia. Sprzyja to uszkodzeniu błony śluzowej żołądka, a w efekcie prowadzi do wrzodów żołądka i powstania wewnątrz niego krwawiących nadżerek. Uzależnienie od alkoholu, poprzez opisany wyżej mechanizm zwiększa również ryzyko krwawienia żołądka oraz perforacji żołądka. Perforacja żołądka jest to przedziurawienie ściany żołądka, wymagające natychmiastowej interwencji chirurgicznej w celu załatania ubytku.
Wątroba
Wątroba jest organem odpowiedzialnym za metabolizm alkoholu, dlatego u wielu osób uzależnionych dochodzi do częstego jej uszkodzenia w opisanych poniżej trzech etapach:
- Stłuszczenie – objawia się mdłościami I brakiem apetytu, wątrobowa powiększa się ponieważ tłuszcz się w niej osadza. Po odstawieniu alkoholu wątroba po kilku tygodniach powraca do pierwotnego stanu.
- Zapalenie wątroby – do stanu tego dochodzi w wyniku uszkodzenia komórek wątroby i ich obumierania. Objawia się poprzez silne pocenie się, gorączkę i silne wymioty. Wątroba regeneruje się po podjęciu abstynencji.
- Marskość wątroby – ostatnia faza polega na nadmiernym wytwarzaniu tkanki łącznej zastępującej miąższ wątroby. Na tym etapie pojawiają się żylaki w przewodzie pokarmowym, hemoroidy, żółtaczka i krwotoki. Zmniejsza się tolerancja na alkohol, dochodzi do silnego zatrucia organizmu.
Zaburzenia neurologiczne
Z ostrą lub przewlekłą reakcją na nadużywanie alkoholu związane są zaburzenia neurologiczne. Prawie zawsze objawiają się one zmianami mięśniowymi, osłabieniem ich siły a nawet ich zanikiem. Powodują one bóle i problemy z poruszaniem się. U wielu alkoholików na skutek niedoboru witamin dochodzi do neuropatii wzrokowej toksycznej, która objawia się obniżeniem sprawności wzrokowej, a nawet do jej kompletnej utraty. Bardzo często zaburzenia neurologiczne, pojawiają się na skutek odstawienia alkoholu. Tak jest z Alkoholowym Zespołem Abstynencyjnym, któremu towarzysza padaczka, drżenie rąk, omany czy też majaczenie.
Gospodarka hormonalna
Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu może prowadzić do zaburzenia gospodarki hormonalnej. U kobiet nadużywających alkoholu dochodzi do zaburzenia cyklu miesiączkowego. U mężczyzn zmniejsza się wydzielanie testosteronu. U wielu alkoholików dochodzi do uszkodzenia jąder. Na skutek nadmiernego wydzielania estrogenu, ciała mężczyzn nabierają cech żeńskich: gromadzi się tkanka tłuszczowa na udach, powiększają się piersi i zmniejsza owłosienie. Ponadto występuje zmniejszenie płodności.
Zaburzenia psychiczne powstałe na skutek nadużywania alkoholu
Konsekwencją długotrwałego picia alkoholu są zmiany zachodzące w odśrodkowym układzie nerwowym, co pociąga za sobą zmiany myślenia, zaburzenia widzenia rzeczywistości, podupadającą samoocenę.
Zaburzenie funkcji poznawczych
Każdy kontakt z alkoholem powoduje ubytek komórek nerwowych, w związku z czym u alkoholików dochodzi do znaczącego skurczenia się mózgu i zasoby mózgowe gromadzone przez całe życie zmniejszają się. Pociąga to za sobą wtórny analfabetyzm wśród uzależnionych, generalne zmniejszenie możliwości intelektualnych i poznawczych. Bardzo często dochodzi wręcz do otępienia alkoholowego, a wraz z nim do zaburzenia pamięci, myślenia, rozumienia, planowania i przyswajania nowych informacji.
Nastroje i reakcje
Dodatkowo na skutek kurczenia się mózgu, a konkretnie ubytków w korze czołowej osoby uzależnionej dochodzi zmian w osobowości. Chory doznaje upośledzenia kontroli reakcji emocjonalnych. Wiąże się to ze skłonnością do zachowań nieakceptowanych społecznie, zaczepnych i agresywnych. U osób uzależnionych od alkoholu, częściej niż w ogólnej populacji, występują też objawy depresji. Depresja może być skutkiem picia alkoholu, jak i jego powodem. Bywa, że picie alkoholu jest metodą samoleczenia objawów depresji, a stan upojenia przynosi ulgę zmniejszając lęk oraz krótkotrwale poprawia nastrój.
Zespół amnestyczny Wernickiego – Korsakowa
Zespół ten powstaje na skutek niedoboru witaminy B w organizmie osoby uzależnionej i jest skrajnie nasiloną postacią zaburzeń pamięci, powstałych u pacjentów chorych na alkoholizm. Charakteryzuje się głębokim upośledzeniem funkcji pamięci świeżej, czyli utrudnionym zapamiętywaniem i przywoływaniem nowych informacji. Chorzy z zespołem Korsakowa stają się apatyczni, stwierdza się u nich zaburzoną percepcję czasu, ponadto nie potrafią odtwarzać kolejności niedawnych wydarzeń. Charakterystycznym objawem jest uzupełnianie luk pamięci konfabulacjami, a wspomnienia mylą się z teraźniejszością. Stan ten jest przeważnie nieodwracalny, ponieważ zmiany w mózgu są już zbyt poważne.
Paranoja alkoholowa – zespół Ottela
U mężczyzn nałogowo pijących alkohol może się rozwinąć przewlekła psychoza, której istotą są usystematyzowane urojenia niewiary małżeńskiej. Chorzy mężczyźni żywią przekonanie, że ich partnerki dopuściły się zdrad, co w ich poczuciu powinno spotkać się z potępieniem i karą. Chory żąda wyjaśnień, śledzi, szuka dowodów zdrady. Częste są pogróżki i agresja wobec partnerki, zmuszanie jej do przyznania się do winy. Schorzenie jest przewlekłe i trudne do leczenia. Może prowadzić do agresji a nawet do zabójstwa.
Przewlekła halucynoza alkoholowa
Kolejnym skutkiem narażenia mózgu na wpływ alkoholu jest przewlekła halucynoza alkoholowa. Objawy tego schorzenia mogą się pojawić zarówno w czasie upojenia alkoholu jak i w trakcie utrzymywania przez osobę uzależnioną abstynencji. Przyczyną pojawienia się jej jest zaburzenie aktywności układu dopamiętnicznego w mózgu. Istotą halucynozy jest pojawianie się omanów słuchowych. Chory słyszy głosy oskarżające go, grożące mu i dyskutujące na jego temat. W związku z zasłyszanymi treściami pojawiają się urojenia wrogów podsłuchujących, bądź obserwujących chorego. Objawy tego schorzenia mogą utrzymywać się przez wiele tygodni a czasami miesięcy.
Społeczne konsekwencje nadużywania alkoholu
Ponieważ nadużywanie alkoholu wpływa na wszystkie aspekty życia społecznego, niesie ze sobą nie tylko wymienione powyżej skutki zdrowotne, ale także społeczne i finansowe na życie ludzi. Z jednej strony konsumpcja alkoholu sprzyja zawiązywaniu nowych znajomości, powoduje wpływy do budżetu państwa z tytułu akcyzy. Z drugiej strony nadużywanie alkoholu doprowadza do wielu dramatów osobistych. Jest przyczyną tragedii rodzinnych i problemów w środowisku zawodowym.
Wpływ nadużywania alkoholu na życie rodzinne
Już nadużywanie alkoholu tylko przez jednego członka rodziny może wpłynąć destruktywnie na cała rodzinę. Dotyka w ten sam destrukcyjny sposób zarówno dorosłych jak i dzieci. Robi to na różne sposoby, powodując w rodzinie problemy zdrowotne, prawne, finansowe i emocjonalne. Rodziny alkoholowe doświadczają współuzależnienia, przemocy, częściej mają problemy z prawem.
Dotkliwą konsekwencją życia z osobą uzależnioną jest współuzależnienie – czyli szkodliwy sposób przystosowania się do patologicznej sytuacji partnera/partnerki osoby uzależnionej. Osoba współuzależniona ma utrudnione funkcjonowanie i nierealistyczny ogląd sytuacji, a tym samym nie jest w stanie rozwiązać problemów, zarówno osobistych, jak i całej rodziny wynikających z uzależnienia partnera/partnerki. U osób współuzależnionych występuje szereg chorób somatycznych, zaburzeń lękowych i depresyjnych.
Szczególnie trudną sytuację w rodzinie alkoholowej mają dzieci. Życie w takiej rodzinie zakłóca bowiem już na starcie rozwój dziecka, rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny. Dzieci bowiem, w rodzinie alkoholowej, doświadczają wielu trudnych dla siebie sytuacji zagrażających ich bezpieczeństwu i zdrowiu. W rodzinie alkoholowej występuje brak wzorców, norm i systemu wartości, jakie dzieci powinny nabywać w procesie socjalizacji. Część z nich wynosi z domu rodzinnego utrwalone schematy zachowań i reakcji emocjonalnych, które zakłócają ich funkcjonowanie w dorosłości.
Kolejnym zburzeniem, na jakie narażone jest życie rodzinne, jest przemoc. Oczywiście przemoc może występować w każdym związku, ale badania jednoznacznie wskazują, że w rodzinach, w których wystepuje problem alkoholowy jest ona zjawiskiem dość częstym. Z danych Komendy Głównej Policji wynika, że do aktów przemocy w rodzinie, w 2/3 przypadków dochodzi właśnie pod wpływem alkoholu. Ostatecznie przemoc prowadzi do przerwania małżeństwa i utraty więzi z dziećmi.
Wpływ nadużywania alkoholu na życie zawodowe i sytuacje prawną
Osoba uzależniona nie jest najlepszym pracownikiem. Trudno od niej wyegzekwować odpowiedzialność i rzetelność. Na skutek nadużywania substancji, niejednokrotnie spóźnia się lub bierze zwolnienia, nie jest w stanie wypełniać starannie swoich obowiązków. Zdarza się że próbuje się ich podejmować pod wpływem alkoholu, co prowadzi do wypadków w miejscu pracy. Bardzo często uzależniona ma problemy z utrzymaniem pracy i musi ją często zmieniać.
Konsekwencjami problemów w pracy są problemy finansowe osób uzależnionych, dodatkowo potęgowane przez konieczność płacenia mandatów i kolegiów, powstałych na skutek wykroczeń spowodowanych pod wpływem alkoholu. Osoba uzależniona wpada w spirale długów, egzekucji komorniczych, czasem pozostaje bez środków do życia, a nawet dachu nad głową.
Nadużywanie alkoholu, degradując kontrolę osobistą, upośledza zdolność do kontroli nad sobą. Sam alkohol nie powoduje przestępstw, ale hamując ośrodki kontroli, wywołuje u osoby uzależnionej działania na jakie trzeźwi ludzie by sobie nie pozwolili. Niemal zawsze towarzyszy przemocy domowej, a samych napaści pod wpływem alkoholu jest w Polsce ponad milion rocznie. Odrębną sprawą są tragedie na polskich drogach, na których coraz więcej osób powoduje wypadki pod wpływem alkoholu.
